Ffrwydryn tir y Dywysoges Diana yn rhan o arddangosfa ym Mhrifysgol Aberystwyth

Ffrwydryn tir (y Dywysoges Diana), Conrad Atkinson, 1997

Ffrwydryn tir (y Dywysoges Diana), Conrad Atkinson, 1997

22 Awst 2017

Ugain mlynedd ers ei marwolaeth, mae replica porslen hynod o ffrwydryn tir wedi’i addurno â delweddau o Diana, Tywysoges Cymru, yn cael ei arddangos yn Oriel yr Ysgol Gelf ym Mhrifysgol Aberystwyth.  

Crëwyd y ‘ffrwydryn tir’ gan y seramegydd Prydeinig Conrad Atkinson yn 1997, ac fe’i prynwyd ar gyfer Casgliad Serameg Prifysgol Aberystwyth y flwyddyn ganlynol.

Mae gan weithiau celf Atkinson themâu cymdeithasol neu wleidyddol fel rheol; ef oedd artist swyddogol Ymgyrch yr Unol Daleithiau i Wahardd Ffrwydron Tir, ac fe gynhyrchodd nifer o ffrwydron tir porslen fel rhan o’r ymgyrch honno.

Crëwyd y ffrwydron o fowld o ffrwydryn Valmara 69 gwreiddiol, ac mae pob un wedi’i addurno â delweddau pryfoclyd.   

Mae’r darn sydd yng nghasgliad Prifysgol Aberystwyth yn cynnwys ffotograffau o’r Dywysoges Diana yn ymweld ag ardal ffrwydron tir yn Angola ym mis Ionawr 1997.

Ymwelodd y Dywysoges Diana â’r wlad fel gwestai i’r Groes Goch Ryngwladol.

Yn ystod ei hymweliad eiconig â Kuito a Huambo, teithiodd o amgylch y meysydd ffrwydron, gwyliodd weithwyr yn clirio ffrwydron, a chyfarfu â rhai o’r bobl a anafwyd gan ffrwydron o’r fath.

Ar ôl ei hymweliad galwodd yn gyhoeddus am foratoriwm rhyngwladol ar y defnydd o ffrwydron tir gwrth-bersonél, gan ddod â mater ffrwydron tir i amlygrwydd rhyngwladol.

Mae Karen Westendorf, Cynorthwyydd Curadurol a Thechnegol yn Ysgol Gelf Prifysgol Aberystwyth, wedi ymchwilio i hanes y gwrthrych: “Defnyddiwyd proses castio slip i greu’r ffrwydryn tir; mae hyn yn golygu bod y slip castio wedi cael ei arllwys i fowld ac, wrth i’r plastr amsugno’r dŵr, sychodd y clai yn y siâp priodol. Yna, cafodd ei grasu â bisg. Crasu bisg yw’r crasiad cyntaf ar dymheredd cymharol isel cyn i’r gwrthrych gael ei wydro. Yna gellir ei addurno a/neu ei wydro a’i grasu eilwaith. Mae’n cynnwys pin metel a manylion aur. Ychwanegwyd y delweddau a gymerwyd o bapurau newydd trwy ddefnyddio trosluniau mewnwydrog.”

“Cynhyrchodd Conrad Atkinson hyd at ugain o’r ‘ffrwydron tir’ hyn. Er eu bod wedi’u gwneud â llaw o borslen prydferth, a’u bod yn cynnwys delweddau megis Dwylo’n Gweddïo Dürer, golygfeydd o’r ffilm Gone with the Wind neu hyd yn oed luniau del o gŵn a chathod bach, ni ellir anwybyddu’r bygythiad sy’n tarddu ohonynt. Mae eu siâp, sy’n efelychu’r ffrwydron ‘go iawn’, yn gorbwyso eu nodweddion esthetig bron yn llwyr.

“Yn yr un modd ag y mae ffrwydryn tir Ysgol Gelf Prifysgol Aberystwyth wedi ei osod mewn cypyrddau arddangos ymhlith porslen addurniadol Abertawe yn Oriel Serameg Canolfan y Celfyddydau, gosodwyd y ffrwydron tir eraill gyda gwrthrychau amgueddfa megis clociau o’r 18fed ganrif, cerfluniau hynafol neu garw wedi’i stwffio mewn arddangosfa naturyddol. Yn yr un modd ag y maent yn olygfa annisgwyl i ymwelwyr yn yr amgueddfa neu oriel, mae’r rhai go iawn yn taro pobl yn ddirybudd, heb obaith i ddianc.”

Mae ffrwydryn tir y Dywysoges Diana yn cael ei arddangos fel rhan o’r arddangosfa ‘Ffeithiau Amgen’: Dehongli Gweithiau o Gasgliad yr Ysgol Gelf yn Oriel yr Ysgol Gelf, tan 28 Medi 2017. Mae’r Oriel ar agor o 10yb-5yp o ddydd Llun i ddydd Gwener.

Conrad Atkinson
Ganwyd Conrad Atkinson yng ngorllewin Cumbria ym 1940. Fe’i hyfforddwyd yng Ngholeg Celf Caerliwelydd, Coleg Celf Lerpwl a’r Academi Frenhinol yn Llundain, ond y prif elfennau sydd wedi dylanwadu ar ei waith erioed yw ei fagwraeth dosbarth gweithiol a materion gwleidyddol cyfoes. 

Yn artist gwleidyddol a chysyniadol rhyngwladol, mae Atkinson yn defnyddio llawer o wahanol gyfryngau, yn cynnwys paentio, ffotograffiaeth, brodwaith a serameg. Mae ei waith wedi cael ei arddangos o gwmpas y byd. 

 

AU27117