Glaswelltau â gwreiddiau dwfn: meithrin gwydnwch dan yr wyneb

Wrth i’r hinsawdd newid, mae glaswelltiroedd y DU yn wynebu pwysau cynyddol oherwydd sychder a llifogydd. Yn ogystal ag effeithio ar gynhyrchiant, mae’r digwyddiadau eithafol hyn o ran y tywydd yn bygwth cynaliadwyedd hirdymor systemau da byw sy’n seiliedig ar borthiant.

Yn IBERS, mae gwyddonwyr wedi mynd i’r afael â’r her hon drwy edrych ar systemau gwreiddiau ystod eang o rywogaethau glaswellt. Maent wedi adnabod nodweddion allweddol sy’n hybu gwydnwch—ac wedi bridio’r nodweddion hynny i greu glaswelltau porthiant sy’n perfformio’n dda ac sy’n addas i ffermydd y DU.

Gwraidd y broblem—a’r ateb

Mae rhai rhywogaethau peiswellt o Ogledd Affrica yn cynhyrchu gwreiddiau dwfn yn naturiol, sy’n tyfu yn gyflym ac sy’n eu galluogi i ddod o hyd i ddŵr yn ystod sychder ac i oroesi mewn priddoedd gwael. Fodd bynnag, nid yw’r rhywogaethau hynny’n ddelfrydol ar gyfer da byw—maent yn anodd eu treulio ac nid oes llawer o werth iddynt o ran maeth.

Aeth tîm IBERS i’r afael â hynny drwy ddefnyddio technegau paentio cromosomau a chroesfridio â rhywogaethau peiswellt er mwyn cael y gorau o ddau fyd:

• Gwydnwch a dyfnder gwreiddiau y rhywogaethau peiswellt gwyllt
• Rhwyddineb treulio a maint cnwd rhygwellt parhaol (Lolium perenne) a rhygwellt yr Eidal (Lolium multiflorum)

Ar ôl sawl cenhedlaeth o groesi a dethol gofalus, datblygwyd mathau newydd o beisrygwellt croesryw, sy’n cynnwys segment buddiol bach o gromosom peiswellt.

Y canlyniad: Porthiant mwy gwydn ar gyfer y dyfodol

Mae’r dull gweithredu hwn wedi cynhyrchu dau fath newydd o rygwellt, sef:

• AberNiche – rhygwellt yr Eidal
• AberRoot – rhygwellt parhaol

Mae’r mathau hyn o rygwellt sydd â gwreiddiau dwfn yn rhoi:

• Mwy o allu i wrthsefyll sychder a llifogydd
• Systemau gwreiddiau cryfach, sy’n lleihau’r graddau y caiff pridd ei gywasgu
• Pridd sydd â gwell strwythur a mwy o fandyllau
• Tir y mae llai o ddŵr a maethynnau’n rhedeg oddi arno, sy’n helpu i leihau llifogydd a gwarchod cyrsiau dŵr

Mae’r glaswelltau hyn yn gwneud mwy na thyfu yn unig—maent yn saernïo’r pridd ei hun. Trwy gyfuno cynhyrchiant â gwydnwch, mae AberNiche ac AberRoot yn cynnig adnodd ymarferol i ffermwyr ar gyfer addasu i newid hinsawdd ac yn cynnig manteision amgylcheddol ar raddfa briodol.

Mae sicrhau cynnydd mewn cynhyrchiant amaethyddol gyda llai o risgiau i’r amgylchedd ac i gymdeithas wedi arwain at arloesi ym maes amaethyddiaeth, sy’n cael effaith—gwreiddiau mwy clyfar ar gyfer dyfodol mwy clyfar.

Lawrlwythwch ein Llyfryn Straeon Achos Effaith IBERS llawn yma: Arloesiadau ar gyfer Byd sy'n Newid