Oed blodau menyn

Dydd Llun 12 Mai, 2008
Petalau'r blodyn menyn yn datgelu oedran dolydd

Mae yna dechneg ar gyfer amcangyfrif yn fras oedran clawdd sydd yn hysbys i lawer, sef cyfri sawl rhywogaeth o goeden sydd mewn 30 metr o glawdd ac amcangyfrif 100 mlynedd am bob un. Ond sut mae amcangyfrif oedran cae neu ddôl? Mae gwyddonwyr o Brifysgol Aberystwyth o'r farn fod ganddynt yr ateb ond mae arnynt angen cymorth pobl ar draws y Deyrnas Gyfunol i brofi’r ddamcaniaeth.

Arweinydd y gwaith yw Dr John Warren o Sefydliad y Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwledig y Brifysgol (IBERS).
“Mae’r syniad yn un syml ac yn seiliedig ar y ffaith taw atgynhyrchu yn lystyfol wna nifer o blanhigion, ac o’r herwydd maent yn byw i oedran mawr,” dywedodd. “Ond fel yr ydym i gyd yn gwybod, nid yw pethau yn gweithio cystal wrth iddynt heneiddio.  Mae ymchwil rhagarweiniol wedi dangos fod blodau menyn hŷn (enw arall arno yw crafanc y frân) yn fwy tebygol o feddu ar betalau ychwanegol na rhai ifainc mewn caeau sydd newydd eu trin. Felly, gall cyfran y blodau menyn sydd â mwy na phum petal awgrymu oedran y cae neu’r ddôl – h.y. pryd cafodd y tir ei aredig ddiwethaf.” 

Sut y gallwch chi fod o gymorth?
Mae angen i chi wneud dau beth syml a dau beth sydd ychydig yn fwy cymhleth:
1.       Dod o hyd i gae sydd yn llawn blodau menyn (syml).
2.       Cael amcan o oedran y cae (pryd oedd y tro olaf iddo gael ei aredig) drwy ofyn i’r perchen tir neu hanesydd lleol (cymhleth).
3.       Sicrhau eich bod yn gallu adnabod blodyn menyn ymlusgol (cymhleth) - gweler y manylion isod.
4.       Edrych ar 100 blodyn menyn ymlusgol a chyfri y nifer sydd â mwy na 5 petal (syml).
Yna e-bostiwch amcangyfrif oedran eich cae, nifer y blodau sydd â phetalau ychwanegol, y lleoliad a’r dyddiad at Dr John Warren jhw@aber.ac.uk.

Sut mae adnabod blodyn menyn ymlusgol, neu Ranunculus repens i roi iddo ei enw gwyddonol?
Mae tair rhywogaeth o flodyn menyn sydd yn gyffredin i laswelltiroedd Prydain. Y blodyn menyn ymlusgol yw’r mwyaf cyffredin.

Gellir gwahaniaethu rhwng blodau menyn ymlusgol a’r math sydd yn cael ei adnabod fel crafanc brân y gweinydd (meadow buttercups) yn hawdd gan fod dail y blodau menyn ymlusgol yn rhannu’n dair rhan a choesyn byr yn cysylltu’r rhan ganol.

Yn ogystal mae modd gwahaniaethu rhwng blodau menyn ymlusgol a thrydedd rhywogaeth, chwys Mair (bulbous buttercup), yn weddol hawdd gan fod y sepalau sydd tu cefn i flodyn chwys Mair yn plygu yn ôl am goesyn y blodyn.