Prosiect adfer tir mawn i daclo newid hinsawdd yn dechrau ym Mhrifysgol Aberystwyth

Safle ymchwil tir mawn, Prifysgol Aberystwyth

Safle ymchwil tir mawn, Prifysgol Aberystwyth

27 Mawrth 2023

Mae gwyddonwyr ym Mhrifysgol Aberystwyth wedi cychwyn ar brosiect i adfer tir mawn fel rhan o ymdrech i dynnu nwyon tŷ gwydr o’r atmosffer.

Fel rhan o fuddsoddiad £30 miliwn gan Ymchwil ac Arloesi’r DU (UKRI) dros gyfnod o bedair blynedd a hanner, bydd ymchwilwyr yn Athrofa’r Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwledig ym Mhrifysgol Aberystwyth yn cydweithio ar adfer tir mawn.

Gyda’r lleiniau treialu bellach yn dechrau ym Mhwllpeiran,mae’r gwyddonwyr yn profi pa ddulliau a all leihau allyriadau carbon deuocsid (CO2) a methan (CH4) fwyaf wrth adfer mawndir. 

Mae Tynnu Nwyon Tŷ Gwydr yn disgrifio ystod o dechnoleg sy’n tynnu carbon deuocsid a methan o’r atmosffer yn uniongyrchol, gan anelu at wrthsefyll newid hinsawdd a achosir gan ddynoliaeth drwy ymyrraeth ar raddfa eang.

Mae mawndiroedd yn gorchuddio 12% o arwynebedd tir y Deyrnas Gyfunol ac yn storio llawer iawn o garbon. Mae mawndiroedd iach yn dal CO2 o'r atmosffer ac felly gallant helpu i wrthbwyso effeithiau gweithgareddau dynol fel llosgi tanwydd ffosil sy'n codi lefelau CO2 yn yr atmosffer, gan arwain at newid hinsawdd.

Fodd bynnag, mae tua 80% o fawndiroedd y DU wedi’u heffeithio’n sylweddol gan y ffordd y cânt eu rheoli. O ganlyniad, mae llawer o'r ardaloedd hyn bellach yn allyrru nwyon tŷ gwydr i'r atmosffer.

Dywedodd Yr AthroIain Donnison, Paennaeth Athrofa’r Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwledig ym Mhrifysgol Aberystwyth:

“Yn eu cyngor diweddar i Lywodraeth Cymru, awgrymodd y Pwyllgor ar Newid Hinsawdd y dylid adfer tua 40,000 hectar o fawn erbyn 2050 fel rhan o gyfraniad Cymru at daclo newid hinsawdd. Yn y prosiect hwn, rydyn ni’n dangos sut y mae’n bosibl i adfer corsydd blanced yr ucheldir drwy dynnu’r llystyfiant sy’n dominyddu a chynyddu faint o fwsogl Sphagnum sydd yno. Rydyn ni hefyd yn ymchwilio i sut y gellid ailosod y deunydd planhigion rydyn ni’n tynnu o’r ardaloedd hyn fel biochar er mwyn lleihau ymhellach allyriadau nwyon tŷ gwydr.”

“Mae’n fraint aruthrol bod gennyn ni’r rôl flaenllaw hon yn y buddsoddiad sylweddol hwn yn yr ymdrechion i fynd i’r afael â newid hinsawdd. Bydd y prosiect hwn, ynghyd ag eraill, yn gwneud cyfraniadau pwysig er mwyn cyrraedd y targedau net sero - targedau sydd mor allweddol er mwyn diogelu dyfodol ein planed.”

Ychwanegodd Dr Ben Roberts o Brifysgol Aberystwyth:

“Ein nod yw cyflymu adferiad mawndiroedd; rydyn ni’n profi gwahanol ffyrdd o gyflawni hynny, gan gynnwys ar ardaloedd o fawndir bas. Rydyn ni’n un o dri ardal ymchwil a'r unig un yng Nghymru. Mawndiroedd yw un o’r storfeydd carbon mwyaf yn fyd-eang. Mae 80% o’n mawndiroedd mewn cyflwr dirywiedig ac mae hyn yn achosi llawer o allyriadau. Felly mae angen i ni adfer y mawndiroedd hynny fel nad ydyn nhw’n rhyddhau carbon, ond yn ei storio.”

Caiff y canlyniadau eu defnyddio er mwyn llywio penderfyniadau’r llywodraeth yn yr hir dymor ar y dechnoleg fwyaf effeithiol er mwyn mynd i’r afael â newid hinsawdd a lleihau allyriadau CO2 er mwyn cyrraedd allyriadau carbon sero-net erbyn 2050.

Mae’r prosiect yn rhan o ail ran Cronfa Blaenoriaethau Strategol y Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol, sy’n buddsoddi mewn ymchwil rhyngddisgyblaethol ac amlddisgyblaethol o ansawdd uchel. Dyma’r rhaglen fwyaf i asesu dulliau Tynnu Nwyon Tŷ Gwydr ac wedi ei chyllido gan Lywodraeth y DU drwy Ymchwil ac Arloesi’r DU hyd yn hyn.

Dywedodd yr Athro Syr Duncan Wingham, Cadeirydd Gweithredol Cyngor Ymchwil yr Amgylchedd Naturiol (NERC), sy’n rhan o UKRI:

“Mae’r buddsoddiad hwn mewn ymchwil i dynnu nwyon tŷ gwydr o’r atmosffer yn gam hollbwysig tuag at liniaru effeithiau newid hinsawdd a gallai helpu i gyflawni uchelgais y Deyrnas Gyfunol i gyrraedd allyriadau sero net erbyn 2050. Daeth y cyllid o Gronfa Blaenoriaethau Strategol Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol, gan fuddsoddi mewn pump gwahanol brosiect arddangos tynnu nwyon tŷ gwydr. Bydd y prosiect hwn yn helpu gwyddonwyr i ddeall a all tiroedd mawn dynnu nwyon tŷ gwydr o’r atmosffer ar y raddfa sydd ei hangen i warchod ein planed.”

Mae staff o Brifysgol Aberystwyth yn cydweithio gyda gwyddonwyr yng Nghanolfan Ecoleg a Hydroleg ym Mangor ar y prosiect hwn.