Punt newydd sbon nad yw’n gron
![](/cy/news/archive/2017/03/Pound-web.jpg)
28 Mawrth 2017
Wrth i'r Bathdy Brenhinol gyflywno'r bunt newydd, mae'r Athro Simon Cox a’r Dr Daniel Burgarth o'r Adran Fathemateg yn trafod geometreg darnau arian.
“Rydyn ni i gyd yn gyfarwydd â’r darnau 20c a 50c. Saith ochr sydd i’r ddau, ond a ydych chi erioed wedi ystyried pam?
Wrth gwrs, nid polygonau saith ochr (heptagonau) gydag ochrau syth a chorneli miniog mo’r darnau hyn.
Dyna gliw pwysig! Yn hytrach, mae’r ochrau’n grwm. Ai dim ond i’w hatal rhag gwneud twll yn eich poced y mae hyn?
Na, mae yna reswm arall: mae’r ochrau’n grwm yn y fath fodd fel bod lled y darn arian, h.y. hyd y llinell ar draws ochrau cyferbyniol y darn arian, yn union yr un peth sut bynnag rydych yn ei mesur (21.4mm ar gyfer darn 20c a 27.3mm ar gyfer darn 50c).
Mae ychydig o geometreg ysgol yn dangos nad yw hyn ond yn bosibl os oes nifer odrif o ochrau gan y darn (gweler y blwch isod).
Felly, mae gan ddarnau 20c a 50c led cyson ar eu traws, nodwedd rydym yn reddfol yn ei chysylltu â chylchoedd yn unig.
Os byddwch yn ymweld â phier Aberystwyth gallwch weld pam y gallai hyn fod yn nodwedd ddefnyddiol ar gyfer darn o arian.
Sut bynnag y mae darn o arian yn llithro i beiriant, mae’r peiriant yn gallu mesur ei faint a gwirio bod ganddo’r gwerth cywir.
Ar y llaw arall, ni fyddai hyn yn gweithio gyda darn o arian pe bai ganddo nifer eilrif o ochrau.
Nid oes ffordd o grymu ochrau polygon â nifer eilrif o ochrau i sicrhau bod ei led yr un fath i bob cyfeiriad.
Ar 28 Mawrth 2017 bydd y Bathdy Brenhinol yn cyflwyno darn punt newydd. Beth sy’n arbennig amdano?
Mae ganddo ddeuddeg ochr! Ai dyma ddiwedd arcedau adloniant? A fydd golchdai yn dod i ben...?
Yr ateb yw na, fwy na thebyg: mae’r Bathdy wedi ymgynghori’n eang, ac mae polygon deuddeg ochr yn eithaf tebyg i gylch beth bynnag.
Gan fod y peiriannau presennol wedi eu hadeiladu i allu ymdopi â darnau punt a anffurfiwyd ychydig, y disgwyl yw y bydd hynny’n ddigon iddynt allu derbyn y darnau punt newydd.
Ac fe fydd y corneli ychydig yn grwn i’w rhwystro rhag gwneud twll yn eich poced.
Felly, dylai bywyd barhau fel arfer, gyda’r fantais ychwanegol bod y darn arian newydd yn fwy anodd i’w ffugio.
Os ydych chi’n cofio’r ‘pishyn tair’ deuddeg ochr, sef yr hen ddarn tair ceiniog , a gynhyrchwyd hyd at 1970, byddwch yn dweud ein bod ni wedi bod yma o’r blaen (ac wedi goroesi!).
Ond a wyddoch chi eu bod nhw wedi mynd y ffordd arall yn y Bahamas, trwy fathu darn arian tair-ochr a chanddo led cyson?
Am ei faint, mae’n defnyddio llai o fetel gwerthfawr nag unrhyw “ddarn arian crwn” arall, sy’n bwysig efallai yn y cyfnod hwn o lymder.
Felly, y tro nesaf y byddwch yn agor eich waled, cofiwch eich bod yn gwario darn o geometreg."