69. Beth all llenyddiaeth a gwyddor hinsawdd ei ddysgu i ni am ffrwydrad Tambora (1816) mewn perthynas â chynhesu byd-eang?
Dr Louise Marshall

Arweiniodd ffrwydrad cataclysmig Mynydd Tambora ym 1815 at “Y Flwyddyn Heb Haf”, pan amcangyfrifir bod llawer o effeithiau ecolegol a chymdeithasol, gan gynnwys methiannau cnydau, wedi arwain at farwolaethau o bosibl dros 100,000 o bobl.

Daliodd y digwyddiad hwn a’i ganlyniadau ddychymyg beirdd, nofelwyr, ac artistiaid Rhamantaidd (gan gynnwys Byron, Mary a Percy Shelley, a Constable) a gynhyrchodd waith a ddaliodd eu profiadau o flwyddyn o argyfwng.

Mae mewnwelediadau gwyddonol cyfoes i hinsawdd a newid yn yr hinsawdd wedi nodi'r prosesau sydd fwyaf tebygol o arwain at yr oeri byd-eang sy'n gysylltiedig â ffrwydrad Tambora.

Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae rhai ymchwilwyr hinsawdd wedi awgrymu y gallai bodau dynol ddefnyddio prosesau tebyg i frwydro yn erbyn cynhesu byd-eang.

O ystyried bod digwyddiad Tambora yn rhagflaenu’r mwyafrif o ddata hinsoddol gwyddonol, sut y gall cofnodion llenyddol ac artistig o’r digwyddiad hwn yn y gorffennol ein hysbysu ymhellach yn ein hagweddau a’n dulliau o fynd i’r afael â chynhesu byd-eang?

Facebook – Yr Adran Saesneg ac Ysgrifennu Creadigol. Prifysgol Aberystwyth