Grŵp Ymchwil Daearyddiaeth Ddiwylliannol a Hanesyddol

Mae Aberystwyth yn ganolfan flaenllaw i ymchwil ym maes daearyddiaeth ddiwylliannol a hanesyddol. Mae aelodau'r grŵp wedi ymchwilio'n helaeth mewn nifer o feysydd, ac rydyn ni'n croesawu ymholiadau gan ddarpar fyfyrwyr sydd â diddordeb mewn astudio yn Aberystwyth.

Aelodau: Peter Merriman (Pennaeth), Robert Dodgshon (Emeritus), Elizabeth Gagen, Gareth Hoskins, Rhys A Jones, Mitch Rose, Rita Singer

Aelodau uwchraddedig: Rhodri Evans, Elinor Gwynn, Silvia Hassouna, Flossie Kingsbury, Eleri Phillips, Lowri Ponsford.

Aelodau cyswlltJesse Heley, Rhys Dafydd Jones, Cerys Jones, Hywel Griffiths, Sarah Davies, Mark Whitehead, Michael Woods.

Prif Themâu Ymchwil:

Tirwedd ac Amgylchedd

Datblygu agweddau damcaniaethol tuag at dirwedd, archwilio'r berthynas rhwng tirwedd, diwylliant a hunaniaeth (Rose), symudedd (Merriman), cof (Hoskins, Rose), ac amser (Dodgshon, Hoskins). Gwnaed ymchwil empeiraidd ar dirweddau llwyfandir Giza yng Nghairo (Rose), tirweddau mwyngloddio Califfornia, De Affrica, a Chymru (Hoskins), tirweddau gyrru ym Mhrydain (Merriman), amgyffred tirweddau Califfornia trwy gyfrwng dawns gan Anna a Lawrence Halprin (Merriman), ffermydd trefol yn Detroit (Rose), a thirweddau gwledig ucheldiroedd ac ynysoedd yr Alban (Dodgshon).

Gwnaed ymchwil cynhwysfawr hefyd ar ddaearyddiaeth ddiwylliannol a hanesyddol amrywiaeth mawr o amgylcheddau, yn aml mewn cydweithrediad ag aelodau'r grŵp ymchwil Daearyddiaeth Wleidyddol Newydd. Mae hyn yn cynnwys ymchwil ar hanes amgylcheddol cloddio glo, aur a diemwntau (Hoskins, Whitehead), gwerthoedd amgylcheddol (Hoskins), daearyddiaeth hanesyddol rheoli atmosfferig (Whitehead), atgofion am ddigwyddiadau tywydd eithafol yn y Deyrnas Gyfunol (Cerys Jones, Sarah Davies), effaith amgylcheddol cymunedau alpaidd a’u defnydd o adnoddau (Dodgshon).

Symudedd

Mae Aberystwyth yn ganolfan flaenllaw i ymchwil ym maes daearyddiaeth symudedd, a gwneir ymchwil ar ontoleg symudol a symudedd-gofod (Merriman), ymfudo (Hoskins, Rhys Dafydd Jones, O'Connor), a daearyddiaeth diwylliant moduro. Mae prosiectau ymchwil wedi canolbwyntio ar ddaearyddiaeth y draffordd M1 yn Lloegr, canolfannau mewnfudo yr Unol Daleithiau (Hoskins), a hanes cynnar gyrru ym Mhrydain (Merriman).

Mae aelodau'r grŵp yn cydweithio'n agos ag ysgolheigion o bob rhan o'r byd, yn ogystal â chwarae rhan bwysig yn y Ganolfan Astudio Symudedd Pobl.

Materoldeb, Cof a Threftadaeth

Mae'r ymchwil yn canolbwyntio ar y man cyfarfod rhwng themâu materoldeb, amser, cof, treftadaeth, gwleidyddiaeth, a lle.

Mae tri aelod o'r grŵp yn rheoli rhan Aberystwyth mewn prosiect mawr aml-bartner pedair blynedd 'Porthladdoedd Ddoe a Heddiw’ (2019-2023), a gyllidir gan raglen Iwerddon-Cymru Cronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop (ERDF), sy'n astudio hanes a threftadaeth pump o borthladdoedd pwysig yn Iwerddon a'r teithiau rhyngddynt (Merriman, Rhys Jones, Singer).

Mae prosiectau eraill yn archwilio safleoedd treftadaeth ddiwydiannol a chreu atgofion mwyngloddio (Hoskins), agweddau damcaniaethol ynglŷn ag agweddau amseroldeb (Dodgshon), a’r rhan mae safleoedd treftadaeth yn ei chwarae wrth greu hunaniaeth genedlaethol Eifftaidd (Rose) a hunaniaeth genedlaethol yr Unol Daleithiau (Hoskins). Mae'r ymchwil wedi defnyddio dulliau amrywiol, o ddulliau ethnograffig a chyfranogol i ymchwil archifol a chyfweliadau.

Seicoleg, ymddygiad a lle

Astudio sut mae awdurdodau wedi ceisio mowldio a llywodraethu dinasyddion trwy dechnegau seicolegol ac ymddygiadol, o ddechrau'r ugeinfed ganrif i'r cyfnod cyfoes. Mae hyn yn cynnwys gwaith ar y rhan sydd i seicoleg datblygiad wrth ystyried cyrff plant yn y cyfnod blaengar yn yr Unol Daleithiau (Gagen), rhan rhaglenni addysg emosiynol wrth ad-drefnu dinasyddiaeth a rhywedd ymhlith ieuenctid cyfoes Prydain (Gagen), ac ymchwil ar ofodau-amser tadofalaeth ysgafn, niwro-ryddfrydiaeth, ymwybyddiaeth ofalgar, a mabwysiadu technegau ymddygiad yn y Brydain gyfoes (Rhys Jones, Whitehead).

Daearyddiaeth ddiwylliannol a hanesyddol Cymru

Aberystwyth yw'r brif ganolfan i ymchwil ar ddaearyddiaeth ddiwylliannol a hanesyddol Cymru, a'i phwyslais cryf ar ymchwil ar genedlaetholdeb a hunaniaeth genedlaethol (Rhys Jones, Merriman), gwleidyddiaeth iaith (Rhys Jones, Merriman), symudedd (Merriman), y cof (Hoskins, Griffiths, Cerys Jones), crefydd (Rhys Dafydd Jones), ieuenctid (Rhys Jones), hanes a threftadaeth porthladdoedd (Merriman, Rhys Jones) a Chymru wledig (Rhys Dafydd Jones, Heley, Woods).

Mae prosiectau penodol wedi canolbwyntio ar: treftadaeth ddiwylliannol porthladdoedd Caergybi, Abergwaun a Doc Penfro yng Nghymru, a chysylltiadau hanesyddol ag Iwerddon (Merriman, Rhys Jones, Singer), mwyngloddio, treftadaeth a chof yng Nghymru (Hoskins), Aberystwyth ac ail-greu diwylliant a gwleidyddiaeth Cymru (Rhys Jones), ymgyrch Cymdeithas yr Iaith am arwyddion ffordd dwyieithog (Merriman, Rhys Jones), crefydd a hunaniaeth yn y Gymru wledig (Rhys Dafydd Jones), daearyddiaeth hanesyddol byd-ehangu yng nghanolbarth Cymru (Woods, Heley), atgofion am lifogydd ym Mhatagonia (Hywel Griffiths, Stephen Tooth), daearyddiaeth hanesyddol Urdd Gobaith Cymru (Rhys Jones, Merriman), symudedd a chysylltedd yng Nghymru (Merriman, Rhys Jones), daearyddiaeth ddiwylliannol-hanesyddol afonydd Cymru (Griffiths), ac atgofion am ddigwyddiadau tywydd eithafol yng Nghymru yn y 19eg a'r 20fed ganrif (Sarah Davies, Cerys Jones). Cyhoeddwyd peth o'r ymchwil yn y Gymraeg yn ogystal â Saesneg.

Mae aelodau'r grŵp yn cydweithio'n agos â'r grŵp ymchwil Daearyddiaeth Wleidyddol Newydd.